Aristoteles'in Tanrı'yı Özleyen Maddesi

Aristoteles; Madde - Form İlişkisi

Aristoteles (M.Ö.384-M.Ö.322)

"Tanrı tamamıyla immaterialdir, cizimsizdir, salt tindir, özü de maddesi de kendisi olan düşünmedir. Bu kendi kendine bakması, Tanrının öncesiz-sonrasız mutluluğudur. Tanrı hiçbir şey istemez, hiçbir şey yapmaz;evren üzerinde hareket ve edimleriyle etkide bulunmaz; evreni, onun kendisini özlemesiyle etkiler; bu varlıkta bütün olup bitenler, hep maddenin Tanrı'yı özleyişi yüzünden olur ve ancak bir özleyişin konusu olması dolayısıyla Tanrı her türlü hareketin nedenidir."

İlk Çağ filozoflarının görünür alemin değişimi ile bu alemin varlığını değişmez kaidelere dayandırma çabaları, Platon'un felsefi sistemi ile doruk noktasına ulaşmıştı. O'nun öğrencisi olan Aristoteles hocasına ne kadar bağlı olsa da O'nun görünür dünya ile, kavramlar(idealar) dünyasını birbirinden oldukça ayrı düşünmesini, bu iki dünya arasında kurduğu bağın yeterince güçlü olmaması sonucunu doğurduğunu düşünüyordu. 

Tıpkı Platon gibi Aristoteles'e göre de gerçek olan tümeller, yani kavramlar idi. Ancak O; kavramların görünür alemin ötesinde değil; madde'de, madde'ye içkin olduğunu ifade etmekteydi. Ancak bu Aristoteles'in maddeci olduğu anlamına da gelmemelidir. Asıl olanın form olduğunu, maddenin form olmaksızın varlığının olamayacağını, formun kendini açığa çıkarması için de maddeye gereksinimi olduğunu belirtiyordu. 

"Genel ancak özelin içinde gerçekleşir, özel de kendisinde genel gerçekleştiği için vardır."

Yukarıdaki alıntı, Aristoteles'in madde-form ilişkisini en güzel özetleyen cümledir kanımca. Örneğin "güzellik" kavramı ile bir insanı işaret ettiğinizde, o insanı güzel yapan "güzellik" formudur, ancak "güzelliği" görünür kılan da o insandır.

Aristoteles'e Göre Evren Nasıl Oluştu?

Bir uçta salt madde, diğer uçta salt form vardır, diyor Aristoteles. Madde de; kendi özünü, formunu gerçekleştirme isteği; form da ise maddeyi biçimlendirme, kendini açığa vurma arzusu vardır. Madde de form da ezeli ve ebedidir. Salt madde, başlangıçta görünür değildir, onun oluşumu için, kendi özünde bulunan formu açığa çıkarması, formun da maddeye gereken biçimi vermesi gerekir. Ancak bu oluş için en başta madde ve formu harekete geçiren bir güce gereksinim vardır. Fakat madde de form da ezeli olduklarından, hareket için de bir başlangıcın olması gerektiğinden, bu demektir ki; maddede de formda da hareket yoktur. Bu durumda  devreye  tanrı girer. Aristoteles'e göre salt form olan, dolayısıyla mükemmele erişmiş tanrının, harekete ihtiyacı yoktur. Hareket sadece mükemmelliğe evrilmek için gereklidir, oysaki tanrı zaten mükemmeldir. Bu durumda kendisi hareket etmeyen , ancak hareket ettirici güç olan tanrı; madde ve form arasındaki ilk hareket ettirici neden olarak devreye girer. 

Fakat bu amaçsızca bir hareket ettiriş değildir. Zira her madde kendi özünü en mükemmel şekilde gerçekleştirme gayesinde, özetle salt forma, tanrıya ulaşma özlemindedir.

Evrenin Meydana Gelişinde Dört Neden Öğretisi

-Madde: Evrenin kendisinden meydana geldiği kaotik salt madde.

-Form:Kaotik madde de gizil halde bulunan ve maddenin varlığa gelmesi için gerekli form.

-Tanrı:Evrenin meydana gelmesi için gerekli hareketi sağlayan, kendisi hareketsiz, hareket ettirici

-Amaç:Evrenin formu yetkinleştirmek salt form olan tanrıya mümkün olduğunca benzemek gayesi ile vücuda getirilişi.

Bunlar da ilginizi Çekebilir.

• Aristoteles'in Kadınlara Dair Fikirleri

Kaynak:Felsefe Tarihi Prof.Macit Gökberk

Bu sayfalardaki yazıların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir.Tüm Yazılar Creative Commons Al 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.