17 Şubat 2015

Tanrı'yı Öldüren Filozof ; Demokritos

Demokritos (Democritus)

Democritus
Beynimiz olmasa düşünebilir miyiz ? 
Düşünmek için bedenimizin varlığına gerek var mı ? 
Diğer bir deyişle; Ruh, Madde olmadan var olabilir mi? 
Düşünmek için bedene gereksinim var ise, beden ölünce ruh da ölmüş olmaz mı? 
Demokritos yukarıdaki sorulara kendi felsefi sistemi içerisinde öyle yanıtlar vermiştir ki, sonunda "Tanrı'yı öldürmüştür." 
Democritus




Leukippos'un öğrencisi olan (M.Ö.460-M.Ö.370) Demokritos  İonia Teos'ta (bugünkü Sığacık, Urla ,İzmir) doğmuş, daha sonraları Abdera'ya yerleşmiş olması nedeniyle kendisine Abderalı Filozof lakabı takılmıştır. O'nun öğretisi "Atomculuk" olarak bilinmekte olup, gerçekte Leukippos tarafından meydana getirilen bu düşünce sisteminin, Demokritos üzerinden geliştirilip yayıldığı da söylenmektedir. 

Demokritos'un amacı da diğer Doğa Filozofları gibi; doğanın oluşumunu, değişimi, çokluğu, her şeyi meydana getiren "ana maddeyi" açıklamaktır. O; Parmenides'in ezeli, ebedi, var olmamış, yok olmayan "Bir" diye ifade ettiği varlık görüşünde hem fikirdir. Ancak Parmenides'in felsefi sistemi ile çokluğun ve değişimin izah edilemeyeceğinin de farkındadır. Nitekim bu sorunu aşmak için Empedokles dört öge (toprak,hava,ateş,su) öğretisini ortaya atmış, Anaksagoras ise her şeyin tohumlardan( spermeta) oluştuğunu söylemişti. Ancak değişimi ve oluşu izah etmek için var olanların sayısını arttırmak yeterli olmuyor, bu var olanların nasıl olup da bir araya gelerek ya da dağılarak bu değişimi yarattığını da izah etmek gerekiyordu. Empedokles bu konuda "Sevgi" ve "Nefret" gibi yarı mitolojik ögelerin etkisinden  söz ederken, Anaksagoras hareket ettirici etken olarak "Nous"'u dile getiriyor; üstü kapalı olsa da evrenin bir amaç doğrultusunda hareket ettiğini de ekliyordu. 

Demokritos ise "var olanın" Parmenides'in dediği gibi ezeli, ebedi, bölünemeyen "atom" olduğunu öne sürmüştür. Bu atomlar sonsuz sayıdadırlar ve hepsinin nitelikleri aynıdır; ancak büyüklükleri, şekilleri, ağırlıkları farklıdır. Anaksagoras'ın tohumlarının nitelikleri farklı farklıydı, ancak Demokritos'un atomlarının kimyası, cinsi özetle nitelikleri aynıdır. Bu atomlar birbirini çekerek, iterek, çarparak bir araya gelmekte ya da uzaklaşmakta böylelikle diğer varlıkları meydana getirmektedirler. Parmenides "hareketi" yadsımıştır ama Demokritos'a göre "hareket" olmaz ise diğer var olanlar meydana gelemez, atomlar birbirinden ayrılamadan öylece kalırlar. Hareketin olması için ise, boşluğun olması şarttır. 
Democritus

Demokritos'un felsefesinin ana dayanağı sonsuz sayıda atom ve sınırsız boşluk esasına dayanır. Atomların ağır ve büyük olanları bu sonsuz boşlukta aşağı doğru hareket ederken, daha hafif ve küçük olanlarına çarpmakta, ağır olanlar aşağılarda toplanıp toprağı oluştururken, hafif ve küçükler ise yukarıda kalarak hava ve suyu meydana getirmekte, aynı büyüklükte olanlar birbirini çekerken diğerleri birbirinden uzaklaşmaktadırlar. Peki bu atomların hareketini sağlayan nedir ? Anaksagoras bunu düzenleyici akıl "Nous"diye ifade etmiş, tohumların hareketinin bir amaç doğrultusunda gerçekleştiğini belirtmişti. Empedokles ise "Sevgi" ve Nefret" ifadelerini ayrıştırıcı ve birleştirici olarak kullanmıştı. 

Demokritos bu görüşleri reddeder ve atomların hareketinin "zorunluluk" ile gerçekleştiğini, hiç bir şeyin tesadüf olmadığını söyler. Ne demektir bu zorunluluk ? Küçük bir örnekle açıklayalım. Elinize bir kalem alın ve onu boşluğa öylece bırakın, ne olur ? Tabi ki düşer. Kalemin öylece havada asılı kalmasını bekler misiniz ? Yer çekiminin etkisiyle yere düşeceğinden eminsinizdir, yer çekimine dair hiç bir bilgisi olmayan bir çocuk bile kalemin "zorunluluk" ile yere düşeceğini bilir. Peki kalem yere düştükten sonra "Tesadüfe bak, kalem yere düştü" der misiniz ? Bunu diyebilmeniz için , ara sıra kalem yere düşerken, zaman zaman da havada asılı kalıyor olması gerekir. Oysaki kalem daima yere düşer bu bir tesadüf değil zorunluluktur. İşte Demokritos'un kastettiği de budur. Atomlar "tesadüfe" yer bırakmayacak bir "zorunluluk" ile hareket ederler.

Democritus"Gaarder, J., Sofi’nin Dünyası," isimli kitapta verilen örneği yineleyerek, şimdi biraz daha eğlenelim ve çocukken çoğumuzun sahip olduğu bir oyuncağı "lego"yu hatırlayalım. Legolar aynı malzemeden yapılmış yani aynı nitelikte, fakat büyüklük ve ağırlıkları farklı farklı pek çok parçadan oluşur,tıpkı Demokritos'un atomları gibi. Bu lego parçaları değişik şekillerde bir araya gelerek, bir insan, bir araba, bir gemi haline dönüşürler. Araba, gemi,insan gibi gördüklerimiz özünde bir araya gelmiş lego parçalarından ötesi değildir. Demokritos da etrafımızda gördüğümüz, duyularımız ile algılanan, rengi,kokusu, tadı ve dokusuyla tüm var olanların, özünde atomlardan başka bir şey olmadığını, atomların; rengi, dokusu v.b. gibi duyu algılarına hitap edecek özellikleri olmamasına karşın, bunların bir araya gelerek oluşturdukları varlıklardan, insanların duyu verilerine sanki bu özelliklere sahiplermiş gibi yansıdığını belirtir. Dolayısıyla etrafımızdaki varlıklarda; biri duyularımıza hitap eden yanıltıcı yanları ile diğeri duyularımız ile algılayamadığımız ancak gerçek özünü oluşturan atomlar mevcuttur.  

Her şey gibi "ruh" da atomlardan oluşmuştur. Ruhu oluşturan atomlar, oldukça hafif, yuvarlak yüzeyli dolayısıyla kolay ve çok hızlı hareket etme özelliğine sahiptirler. Hızlı hareket etmeleri sayesinde insan bedeni sıcaktır. Çok küçük ve hafif olmaları ile bedenin her yerine dağılmışlardır. Ancak duyumsama ve düşünmenin olduğu yerlerde daha yoğundurlar, örneğin duygunun merkezi kalpte ya da düşünmenin merkezi beyinde. İnsanın ölümü demek, onu oluşturan atomların dağılması demektir. Ölüm ile ruh atomları da dağılırlar ve tek başlarına duyum,algı ve düşünme yetileri olmadığından, ölümle birlikte ruh da özelliğini yitirerek atom parçalarına dönüşür.
Democritus

Ruh gibi, Tanrı'da atomlardan oluşmuştur. Ancak Tanrı'yı oluşturan atomlar, diğerlerinden çok daha hafiftirler. Tanrı tüm varlıklardan daha mükemmel ve daha uzun ömürlü olsa da, doğadaki zorunluluk O'nun için de geçerlidir, dolayısıyla diğer canlılardan daha geç de olsa Tanrı da bir gün O'nu oluşturan atomların dağılması ile yok olacaktır. Bu nedenle Tanrı'yı fazla gözümüzde büyütmemek gerekmektedir, en nihayetinde O'ndan daha üstün "zorunluluk" vardır. 

Demokritos , kendinden önceki filozoflardan farklı olarak, ilk kez dikkatini "insan" a yönelten düşünür olmuştur. Ruhu oluşturan atomların, insandaki bilinçliliğin sebebi olduğunu, bu atomların bir kısmının insandan ayrılması durumunda uyku ve bilinçsizlik halinin oluşacağını, ruh atomlarının tamamen bedeni terk etmesi durumunda ise ölümün meydana geleceğini belirtmiştir. 

Demokritos, duygular ve isteklerin ateş atomlarının hareketinden meydana geldiğini, bu atomlar ne kadar dingin ve düzenli ise insanın o kadar mutlu olacağını, ancak bu atomların kızışmasının insanı mutsuz kılacağını söyler. Bu nedenle mutluluğu ruhun dinginliğinde bulur. Mutluluğa erişmek isteyen kişi haz ve acı duygularını dinlemeli, kendisi için neyin iyi neyin kötü olduğunu anlamalıdır. Demokritos önemli olanın aldatıcı iyi değil, gerçek iyi olduğunu, zenginlik, şöhret v.b. hazların gelip geçici, asıl olanın ise ruhun mutluluğu olduğunu belirtir. 

Demokritos'un insanlar arasında gezinirken yüzünde sürekli bir tebessümün olduğu da söylenmektedir. Bunun nedeni  sözünü ettiği ruh dinginliğine erişmiş olmasından mıdır, yoksa etraftaki insanların bilgisizliklerine bakıp, onlara alaycı bir gülümseyiş göndermesinden midir bilinmez? Ancak Abderalı Demokritos, aynı zamanda felsefe tarihinin "Gülen Filozofu"dur. 


Democritus




  
Creative Commons Lisansı
Bu sayfalardaki yazıların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir.Tüm Yazılar Creative Commons Al 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.


cumhurbaşkanı

12 yorum:

  1. çok güzel bir anlatım.

    YanıtlaSil
  2. Teşekkür ederim çok iyi bir anlatim

    YanıtlaSil
  3. Gerçekten çok güzel dikkat çekici ve öyküleyici anlatımı var

    YanıtlaSil
  4. Tebrikler tam aradîğım şey

    YanıtlaSil
  5. Bunun birde kısaltılmışını paylaşsanız süper olacak

    YanıtlaSil
  6. ... Kısa fakat doyurucu bilgi paragrafları ile çok net ifadelerle anlamakta hiçkimsenin zorlanmayacağı bilgiler, teşekkürler

    YanıtlaSil
  7. Gerçekten çok yardımcı oldu teşekkürler paylaştığımız için kısa ve öz.

    YanıtlaSil
  8. faydalı bir paylaşım olmuş teşekkürler SEO

    YanıtlaSil

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...